De Varusslag

De Varusslag of de slag bij het Teutoburgerwoud of de clades Variana – drie namen voor een historische gebeurtenis. In het jaar 9 na Christus versloegen de Germaanse stamkrijgers onder leiding van de aanvoerder Arminius drie romeinse legioenen. Deze nederlaag voor de historische grootmacht was desastreus.

Ruim 20 jaar lang probeerden de romeinen de Germaanse stammen tussen de Rijn en de Elbe te capituleren. Men waande zich bij het eindpunt, Germanië stond op het punt een romeinse provincie te worden. Maar de nederlaag tijdens de Varusslag bracht dit proces abrupt tot stilstand. Rome trok zich terug tot achter de Rijn, maar keerde een aantal jaren later met een nog grotere strijdmacht terug. Met acht legioenen wilde het imperium de macht in Germanië terugveroveren.

Zo grijpbaar als het succes voor de romeinse strijdkrachten scheen, zo vruchteloos waren de militaire uitvallen. De prijs van het veroveren van Germanië bleek voor de romeinse keizer uiteindelijk te hoog: na drie jaren vol verliezen gaf hij in het jaar 16 na Christus het bevel om terug te trekken. Rome brak de missie Germanië af en bevroor het offensieve Germanië beleid voor de daaropvolgende decennia.

Bijna geen enkele andere historische gebeurtenis heeft in vergelijkbaar opzicht de Duitse identiteit en het Duitse nationalisme op zo’n manier doen aanwakkeren als de Varusslag. Bijna geen historische plek werd in de afgelopen 500 jaar zo vurig onderzocht als het slachtveld van deze legendarische strijd.

De Romeinse historicus Cassius Dio beschreef twee eeuwen na de romeinse nederlaag de slag als gevechten die zich uitspreidden over drie tot vier dagen en waarin de legioenen tijdens hun mars constant door Germanen aangevallen en uiteindelijk afgemat werden. Alleen Tacitus hield stellig vol dat de gevechten in de buurt van het Teutoburgerwoud plaatsgevonden zouden hebben.

Maar geen enkele geografische kaart vertoont deze heuvelrug – tot de 17e eeuw, toen men de Osning in het Teutoburgerwoud hernoemde. Dat gebeurde niet omdat men de juiste bevindingen had, maar omdat men het zo wilde. Er bestaat inmiddels nauwelijks een streek in Noordwest-Duitsland die niet tot plek van de Varusslag werd uitgeroepen.

Het enige dat echt nuttig is, zijn de wetenschappelijke feiten. Sinds 1989 wordt de omgeving rondom de huidige plaats Kalkriese in de regio Osnabrück archeologisch onderzocht. Dit onderzoek bewijst nadrukkelijk dat hier een militair gevecht tussen de Germanen en romeinse troepen heeft plaatsgevonden – en dat de romeinse kant hier een vernietigende nederlaag heeft ervaren. Veel argumenten spreken voor Kalkriese als enige plek van de historische Varusslag.

Terug naar het begin van de pagina